Rozbiór
Polski zahamował rozwój kwitnących prowincji. Nowe granice polityczne
oddzieliły niektóre klasztory od prowincji macierzystych i sparaliżowały
łączność zakonników ze swoimi prowincjami. Nastąpiła więc zupełna
dezorganizacja życia zakonnego. Władze zaborcze stopniowo zamykały lub
ograniczały domy nowicjackie i seminaria zakonne; uniemożliwiały odbycie
kapituł i wybory prowincjałów; życie zakonne normowały swoimi
dekretami. Najwcześniej
zniesiono klasztory franciszkańskie w zaborze pruskim. Konwenty
północne dawnej prowincji polskiej uległy kasacie jeszcze przed
powstaniem Księstwa Warszawskiego (1803 - 1806). Czas istnienia Księstwa
Warszawskiego ocalił jednak na kilkanaście lat byt konwentów zabranych
przez Prusy. Ostatnim klasztorem skasowanym przez władze pruskie było
Gniezno (1836). Pod
zaborem rosyjskim po powstaniu listopadowym władze carskie zniosły
(1832) wszystkie klasztory franciszkańskie na tzw. Ziemiach Zabranych
(Kresy Wschodnie). Ocalało jedynie Grodno, gdzie zostawiono klasztor,
przeznaczając go na wymarcie starych zakonników. W tzw. Królestwie
Polskim klasztory zachowały swój byt jeszcze przez 30 lat. Po powstaniu
styczniowym zniesiono (1864) wszystkie klasztory ocalałe podczas
poprzedniej kasaty z wyjątkiem klasztoru w Kaliszu (zniesiony w 1902
r.), który podobnie jak Grodno przeznaczono na wymarcie starych
franciszkanów. Polskie
klasztory franciszkańskie ocalały jedynie pod zaborem austriackim, ale i tu dzieło józefińskiej kasaty pozostawiło duże ślady. Już w 1777 r.
według wykazów Knopka, radcy gubernialnego austriackiego we Lwowie,
przewidziano do kasaty aż 12 z 18 klasztorów na terenie Galicji. Nie
posiadały bowiem odpowiedniej liczby (10) zakonników. W rzeczywistości
jednak skasowano 7 klasztorów. Innych
7 klasztorów, do których w 1865 r. generał zakonu dołączył klasztor
franciszkański w Krakowie jako jedyny ocalały z dawnej prowincji
polskiej, stanowiło do 1919 r. tzw. prowincję galicyjską św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię. Życie
tej miniaturowej prowincji było bardzo ograniczone, a pod względem
zakonności przez wiele dziesiątek lat - bardzo niedoskonałe. W swoim
stylu życia zakonnicy odeszli od przepisów zakonnych i niewiele różnili
się od księży świeckich. Dopiero za rządów prowincjała o. Samuela Rajssa
(1883-1892) przeprowadzono wewnętrzną reformę polegającą na
przywróceniu życia wspólnego wśród zakonników. Dzięki pracom o. Samuela i o. Remigiusza Dudy, mistrza nowicjatu, liczba zakonników w prowincji z 57 na początku prowincjalstwa wzrosła do 83 pod koniec jego rządów,
czyli o przeszło 45%. Odzyskanie
niepodległości przez naród polski przyczyniło się do nowego rozwoju i ekspansji. Do klasztorów Królestwa Polskiego franciszkanie starali się
jeszcze dostać jeszcze w 1918 r., gdy niektóre z dawnych klasztorów
znalazły się pod okupacją pruską. Biskup włocławski Zdzitowiecki
pozwolił już 27 maja na powrót franciszkanów do Radomska, a 20 września
1918 r. na powrót do Kalisza. Arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski 8 lipca 1918 r. - na powrót do Łagiewnik. W roku 1919 odzyskano klasztory
w Warszawie, Grodnie, Nieszawie oraz placówkę w Wilnie (kościoła
wówczas nie odzyskano). Największe zasługi na polu odzyskania dawnych
placówek położył o. Alojzy Karwacki, od r. 1918 prowincjał galicyjski. Do
roku 1920 prowincja rozwinęła się na tyle, że na kongregacji
międzykapitulnej tego roku wyodrębniono jeszcze jedną kustodie. Stan
prowincji przedstawiał się następująco: Kustodia lwowska - klasztory we: Lwowie, Haliczu, Horyńcu. Parafie w: Czyszkach, Hanaczowie; Kustodia przemyska - klasztory w: Przemyślu, Kalwarii Pacławskiej, Sanoku, Krośnie, Jaśle; Kustodia krakowska - klasztory w: Krakowie, Radomsku, Łagiewnikach, Kaliszu; Kustodia warszawska - klasztory w: Warszawie, Grodnie, Nieszawie. Prowincja
rozwijała się nadal. Dzięki akcjom o. Maksymiliana Kolbego przybywały
nowe powołania zakonne, przede wszystkim na braci. W roku 1927 za
prowincjałatu o. Kornelego Czupryka o. Kolbe otworzył
klasztor-wydawnictwo Niepokalanów, a w roku 1930 podobny ośrodek w Nagasaki w Japonii. W roku 1928 dzięki życzliwości kardynała Hlonda odzyskano klasztor w Gnieźnie. W
roku 1934 podniesiono do rangi konwentów domy parafialne w Czyszkach i w
Hanaczowie. W tym roku przyjęto jeszcze jedną placówkę, w Lubomierzu, w diecezji krakowskiej. Za rządów o. Anzelma Kubita (1933- 1939) przybyło
9 placówek. W roku 1936 o. Anzelm przyjął w Skarżysku-Kamiennej plac
pod klasztor. W tym samym roku postanowiono otworzyć dom zakonny w Kozielnikach koło Lwowa oraz przyjęto rektorstwo kościoła w Morszynie
Zdroju. W roku następnym przejęto klasztor w Radziejowie i w Nieszawie
(odstąpiony diecezji w roku 1930) oraz dawny kościół franciszkański w Kossowie w archidiecezji Lwowskiej z obowiązkiem obsługi filialnego
kościoła w Żabiu. W roku 1938 przyjęto parafię w Zaczepicach w diecezji
wileńskiej i odzyskano dawne klasztory franciszkańskie w Iwieńcu i w
Dziśnie. W ten sposób liczba domów wzrosła do 32, a liczba zakonników do
1190, w tym 141 kapłanów, 137 kleryków, 657 braci. 167
małoseminarzystów, 88 kandydatów na braci zakonnych, ponadto 14
Zakonników z innych prowincji. Brakowało tylko 63 zakonników, żeby
osiągnąć stan liczbowy sprzed rozbiorów. Różnica była jednak w tym, że
przed rozbiorami na 1254 zakonników było 289 braci zakonnych, teraz wraz
z kandydatami było 745 braci na 1190 zakonników. Na
skutek przede wszystkim trudności administracyjnych, związanych z rozległym obszarem jednej prowincji - prowincja obejmowała powierzchnię
całego państwa - na kapitule prowincjalnej 23 sierpnia 1939 r. dokonano
podziału dotychczasowej jednostki administracyjnej na dwie równorzędne.
Franciszkanie w Polsce
- Jesteś tutaj:
- Strona główna
- O Franciszkanach
- Franciszkanie w Polsce
-
pomocy !?!?!?! potrzebujesz modlitewnej pomocy?!
-
możesz pomóc! Zobacz jak możesz przekazać 1% swego podatku na działalność charytatywną w naszej parafii.
-
franciszkanie.pl Serwis internetowy "franciszkanie.pl" jest oknem, przez które można zajrzeć do franciszkańskiego świata informacji z różnych stron Polski, wiele informacji i wskazań nt. franciszkańskiej…
-
przemyska.pl Zapraszamy do odwiedzenia serwisu internetowego Archidiecezji Przemyskiej obrządku łacińskiego